Over Frans Masereel
Gentenaar in een internationaal netwerk
Frans Masereel groeide op in de Franstalige burgerijklasse in Gent, maar zijn kunstenaarsleven leidde hij op het internationale toneel. Samen met zijn echtgenote Pauline Imhoff reisde hij graag en veel. Het koppel woonde onder andere in Parijs, Genève en Nice, en doorheen het reizen sloot Masereel hechte vriendschappen met schrijvers en kunstenaars als Henri Guilbeaux, Léon Bazalgette, Romain Rolland, Henry Van de Velde en Stefan Zweig.
Sociaal engagement
Masereels oeuvre is doorspekt met burgerlijke waarden die hij van thuis meekreeg, zoals sociale rechtvaardigheid en individuele vrijheid. Met zijn houtsneden ontpopte hij zich in het begin van zijn carrière tot de belangrijkste illustrator van verschillende pacifistische publicaties, zoals Les Tablettes, La Feuille en Clarté. Rond dezelfde tijd initieerde hij het medium van de beeldroman in woordeloze boeken als Mon livre d’heures en La Ville , waarmee hij tot vandaag een internationale renommée geniet. Daarnaast bouwde hij tijdens de ruim vijftig jaar die volgden een indrukwekkend oeuvre van zelfstandige houtsneden uit met een geheel eigen en nog steeds erg geliefde beeldtaal.
Onder het nazistisch regime werden zijn publicaties verboden in Duitsland. Hij maakte antinazipamfletten en vluchtte in juni 1940 naar het zuiden van Frankrijk. In 1973 overleed hij op 82-jarige leeftijd in Avignon. En na een leven vol reizen, was het zijn laatste wens om begraven te worden in Gent.
Dubbeltentoonstelling
Amsab-ISG: De vriendschap – Masereel, Bazalgette en Zweig
2 april - 28 augustus 2022
In Amsab-ISG zoomt men in op de vriendschap tussen Masereel, de Oostenrijkse auteur Stefan Zweig en de Franse vertaler Léon Bazalgette. Aan de hand van verschillende documenten en publicaties wordt de band tussen deze mannen belicht. De herdenking is dan ook een ideale gelegenheid om hun bijzonder waardevolle collectie met topstukken in de kijker te zetten: in 2003 nam Amsab-ISG namelijk een unieke verzameling van zo’n 300 houtblokken, bijna 400 galvano’s en 33 boeken van Masereel in ontvangst.
MSK: Masereel in woord en beeld
2 april - 19 juni 2022
In de collectiepresentatie brengt het MSK een ruime selectie uit de verzameling van meer dan 700 werken van de kunstenaar. Niet alleen wordt voor het eerst de volledige reeks pen- en penseeltekeningen voor het boek Mon livre d’heures uit ca. 1918 getoond. De uitgebreide hommage zoomt in op de totaliteit van Masereels oeuvre, vanaf de vroege jaren 1920 in iconische houtsneden als De kus, over zelden getoonde schetsboeken uit de jaren 1937-1940, tot het late, door een bijzondere fantastiek omgeven grafische werk.
Lezingenreeks
29 mei 2022 - MSK - Kees van Kooten over Frans Masereel, één van zijn Hartstochtjes
In 1991 kreeg Kees van Kooten, die toen 50 werd, van zijn vrouw Barbara een merkwaardig schilderij cadeau. Een stoomschip gezien vanop een staketsel aan de Belgische kust, gesigneerd FM 1939. Inderdaad: een werk van Frans Masereel. En daar bleef het niet bij. Van Kooten, ook in Vlaanderen wereldberoemd door tv-programma’s als de Klisjeemannetjes, het Simpliesties Verbond en Keek op de Week, raakte geobsedeerd door Masereel.
Twintig jaar geleden al schreef hij er in zijn bundel Hartstochtjes een prachtige tekst over: “Amper dertig jaar oud, gutste Frans Masereel zes boeken met in totaal zevenhondenzesenveertig lyrische, vaak buitengewoon geestige houtsneden, waar hij per plaatje zes uur over deed. Het zijn verbluffende staaltjes beeldpoëzie, waarbij hij de wetten van de logica, het burgerfatsoen en de zwaartekracht virtuoos en met zwier op hun kop zet.”
Op 29 mei leest Kees van Kooten in het museumauditorium het verhaal Een vrouwtje plukken voor, dat geheel is gewijd aan Frans Masereel en waaruit bovenstaand citaat werd geplukt. Na de lezing volgt een los gesprek over zijn liefde voor de kunstenaar.
5 juni 2022 - MSK - Els Snick : Een vriendschap in woord en beeld / Frans Masereel in nagelaten teksten van Stefan Zweig
De Belgische kunstenaar Frans Masereel werd door de Oostenrijkse sterschrijver Stefan Zweig bewonderd en geprezen. Ze leerden elkaar kennen tijdens de Eerste Wereldoorlog in Zwitserland, vonden elkaar in het pacifisme en in de hoop dat kunst de wereld kon verbeteren. Hun vriendschap is gedocumenteerd in talrijke brieven en in een uitvoerig essay van Zweig over Masereel – waarin hij zijn vriend een natuurtalent noemt – maar vooral in diens postuum verschenen autobiografie De wereld van gisteren. Els Snick vertelt over het leven en werk van beide kunstenaars en situeert hun vriendschap in de context van de woelige Europese geschiedenis van de twintigste eeuw.
Els Snick is vertaler van Duitse literatuur en geeft Duits aan de vakgroep Vertalen, Tolken en Communicatie van de UGent. Ze promoveerde over de literaire netwerken van de Oostenrijkse auteur Joseph Roth in de Lage Landen, richtte samen met Geert Mak het Joseph Roth Genootschap op en vertaalde een groot deel van Roths (vooral journalistieke, door haar verzamelde) werk. Als vertaler van Elke vriendschap met mij is verderfelijk, de correspondentie tussen Roth en Stefan Zweig, leerde ze ook deze auteur beter kennen. Recent vertaalde ze van Zweig Het land tussen de talen, reportages over Belgische steden, en de Antwerpse novelle De wonderen van het leven.
23 juni 2022 - Amsab-ISG - Boekpresentatie Els Snick: De wonderen van het leven (in samenwerking met Uitgeverij Vrijdag)
Els Snick, docent Duits aan Universiteit Gent, verzorgt een boekpresentatie in Amsab-ISG naar aanleiding van de publicatie van het boek De wonderen van het leven van Stefan Zweig (uitgeverij Vrijdag). Stefan Zweig was een Oostenrijkse schrijver van Joodse afkomst. Hij verwierf wereldfaam met verhalen en romans zoals Schaaknovelle en De wereld van gisteren. Zijn novelle De wonderen van het leven, werd in het Nederlands vertaald door het vertalerscollectief UGent o.l.v. Els Snick.
Deze novelle uit 1904 speelt zich af in het zestiende-eeuwse Antwerpen. Een rijk en vroom koopman wil een schilderij aan de kathedraal schenken uit dankbaarheid voor de wonderbaarlijke genezing van zijn moeder. Hij geeft de opdracht aan een bejaarde schilder, die in zijn zoektocht naar een model voor de maagd Maria terechtkomt bij een Joods meisje dat is gevlucht voor de pogroms in het oosten van Europa. De vriendschap tussen de oude schilder en het meisje bloeit tegen de achtergrond van de op til zijnde Beeldenstorm, die de apotheose vormt van het verhaal. In dit vroege werk komen al veel van Stefan Zweigs latere thema’s aan bod: een onwaarschijnlijke ontmoeting die leidt tot een ingrijpende wending in iemands leven, godsdienstconflicten en historische gebeurtenissen.
Met de steun van Literatuur Vlaanderen.
In de pers
- VRT NWS - (Her)ontdek kunstenaar Frans Masereel in Gent, de vader van de graphic novel
- De Tijd - De tijdloze houtsneden van Frans Masereel
- Het Nieuwsblad - “Hij had geen tekstballonnetjes nodig”: 50 jaar na zijn dood blijft houtsnijkunstenaar Frans Masereel verrassend actueel
- Klara - Ampersand
