In deze editie: de syndicale wereld van het overheidspersoneel, het verslagboek van de Borze der Compagnons Boek-drukkers der stad Gend, afscheid van fotografe Lieve Colruyt, het archief van vzw Burgerdienst voor de Jeugd, Akte van de Hoop en onze expo Studio Stone. 

Over de sensualiteit van het cruisen

Van Oostveldt, hoofddocent aan de vakgroep Kunst-, Muziek- en Theaterwetenschappen van de UGent, neemt je mee in de wereld van gay cruisen en seks in de publieke ruimte. Wat is cruisen precies? Waar en hoe gebeurt het? Welke risico’s en geneugten brengt het met zich mee? Hoe beïnvloedt de plek de praktijk? En wat vertellen de geschiedenis en literatuur ons over het leven van homo- en biseksuelen, vroeger en nu?

Zijn essay vertelt over theatraliteit, parken en valse natuur. Over Brugge, het Minnewater en de provincie. Over Parijs, Marcel Proust, André Gide en Julien Green. Over Georges Hérelle. Over Michel Foucault en de medicalisering van seks. Over pissotières en vespasiennes. Over betrapt worden, straf en politiecontroles. Over AIDS en gay bashing. Over treurnis en schaamte. Maar net zo goed over sensualiteit en plezier. Het is zowel een historische en literaire verkenning als een persoonlijke reflectie.

Bram VAN OOSTVELDT. Over de sensualiteit van het cruisen
Gent: Amsab-ISG, 2025, 65 blz., ill., ISBN 978946330427.
Prijs 10 euro

Catalogus Studio Stone

Tijdens de artistieke bloeiperiode van de jaren 1920 en 1930 nemen de fotografen Cami en Sasha Stone in Berlijn en Brussel een bijzondere plaats in. Zoals hun advertenties uit die tijd duidelijk maken, biedt Studio ‘industriële, artistieke en reclamefotografie’.

Het Musée de la Photographie in Charleroi en Amsab-Instituut voor Sociale Geschiedenis in Gent bundelden hun krachten om het fotografische werk van de Stones te presenteren in een historische artistieke en politieke studie. De collectie van Amsab-ISG bestaat uit 170 originele foto’s van de Stones, die nooit eerder zijn tentoongesteld. Ze is aangevuld met foto’s, archiefdocumenten, tijdschriften, kranten en historische boeken van talrijke Belgische en Duitse instellingen.

Het geheel vormt een exemplarisch corpus van Cami en Sasha Stones gediversifieerde werk. Foto’s van architectuur en industrie, naakten, foto’s van shows en portretten van artistieke en politieke beroemdheden zijn verzameld en in dialoog gebracht met publicaties uit die periode. Dit onderzoek werpt een nieuw licht op het werk van die vergeten fotografen uit het interbellum en laat het zien in al zijn verscheidenheid. De catalogus bevat bijdragen van enkele specialisten op het gebied van fotografie, literatuur, geschiedenis en politiek en wordt uitgegeven ter gelegenheid van de tentoonstelling Studio Stone in het Musée de la Photographie in Charleroi.

Studio Stone
Musée de la Photographie en Amsab-ISG, 2025, 335blz., ISBN: 978-2-87183-087-0
Prijs: 51 euro (incl. verzending)

Affiche van Rik uitgegeven in 1929 door de Belgische Werkliedenpartij (BWP) voor de parlementsverkiezingen. Tekst: "Kleine Piet" Opdat onze kleine Piet nooit de oorlogsangsten kenne, beloof mij te stemmen voor de socialisten!

Rik Goossens (ontwerper), J.E. (drukker), BWP (uitgever)

Formaat: 80 op 119cm

Jong en queer sinds de sixties

De tentoonstelling Jong en queer sinds de sixties (18 november 2024 – 28 maart 2025) in Amsab-ISG belicht de geschiedenis en het activisme van LGBTQ+ jongeren in België. De expo is een samenwerking tussen Amsab-ISG en Fonds Suzan Daniel, in het kader van Gent Europese Jongerenhoofdstad 2024.

Deze brochure bevat de volledige expoteksten, illustraties, getuigenissen en informatie over de verschillende jongerenprojecten in de tentoonstelling, zoals Queering the Home en de Kwier Kaart. Het is een mooi naslagwerk voor wie de expo wil herbeleven of verder ontdekken.

Bart HELLINCK. Jong en queer sinds de sixties
Amsab-ISG, 112blz., ISBN: 978946330410
Prijs: €15 (incl. verzending)

Affiche uitgegeven in 1935 door de Belgische Werkliedenpartij (BWP) en de Syndikale Kommissie van België (SKB) voor de parlementsverkiezingen

Imprimerie Coopérative Ouvrière (drukker); Nationaal Actiebureau voor het Plan van de Arbeid Brussel, BWP, Syndikale Kommissie van België 

Formaat: 77,5 x 48 cm, 150gr

60 jaar migratie, 30 jaar verbinding

Wat dreef de eerste oprichters van de etnisch-culturele verenigingen, en wat drijft de jongere generaties nu? Ter ere van zestig jaar migratie, wil dit boek een inkijk bieden in het verenigingsleven van mensen met migratieroots, via interviews met bestuursleden uit het netwerk van Bindus vzw.

Wie dacht dat migranten, ook tijdens hun beginjaren in ons land, niets meer deden dan werken alleen, is mis. In de woorden van de Zwitserse schrijver Max Frisch:

“We vroegen om arbeiders. We kregen mensen.”

Dit boek vertelt echter niet alleen het verhaal van dit verleden, maar ook van het heden en de toekomst. Waar de eerste generatie zich richtte op behoud, zien we dat de tweede en derde generaties hun horizon verbreden. Tegenwoordig blinken jonge organisaties uit op het gebied van onderwijs, cultuur, sport, kunst en activisme… noem maar op.

Dit boek viert die reis. Het geeft een inkijk in de verhalen van onze lidverenigingen, hun oprichters en medewerkers. Het toont hoe migratie en diversiteit de hele samenleving kan verrijken met nieuwe perspectieven en mogelijkheden.

Hümeyra CETINEL. 60 jaar migratie, 30 jaar verbinding.
Bindus vzw i.s.m. Amsab-ISG, Red Star Line Museum en Ecru, 123blz., ISBN: 9789090394510
Prijs: 21 euro (incl. verzending)

Over de nachtopvang het Gentse Werk van het Nachtverblijf, ziektespecifieke patiëntenverenigingen, het archief van de Gentse Fietsersbond, documenten van het United States Escape Program uit onze collectie en de tentoonstelling Jong en queer sinds de sixties.

Klein Verzet - Fietsen in de collectie van Amsab-ISG
 

Van 14 juni tot 27 september 2024 presenteerde Amsab-ISG de tentoonstelling Klein Verzet. Deze expo belichtte aan de hand van stukken uit de eigen collectie het fietserfgoed in al zijn facetten – van speeltje van de elite, naar emancipatiemiddel, tot strijd met en voor de fiets. De geschiedenis van de fiets in Vlaanderen werd getoond, van de eerste wielerwedstrijd in Gent op 11 april 1869 tot de hedendaagse alomtegenwoordigheid en variëteit aan tweewielers.

Deze publicatie verzamelt het beeldmateriaal van de tentoonstelling, verrijkt met interessante bijdragen over de geschiedenis en impact van fietsen in Vlaanderen, van onder andere Bieke Purnelle van RoSa vzw en Wies Callens van de Fietsersbond.

Klein Verzet - Fietsen in de collectie van Amsab-ISG
Amsab-ISG, 55blz.
Prijs: €10 (incl. verzending)

In de eerste jaren na de Eerste Wereldoorlog werd 1 Mei een feest van de bevrijding. Stemrecht, vakbondsrechten, 8 urendag … "De lente heeft den langen loomen winter overwonnen".

Eerste Mei! Affiche van Constant Dratz, uitgegeven door de Belgische Werkliedenpartij, 1 mei 1923.

Formaat: 45cm op 70cm, 150gr

Over de reproductieve rol van Marokkaanse vrouwen uit Mechelen, reclamecampagnes aan de Vlaamse kust, een handboek uit 1911 n.a.v. de Gentse gemeenteraadsverkiezingen uit onze collectie, het initiatief Platform Hulpverlening Ledeberg en een getuigenis van een délégué bij de VRT.

Maskers. Affiche uitgegeven door de Belgische Werkliedenpartij, Federatie Luik, 1 mei 1901.

Formaat: 80 x 53 cm, 150 gr

Nobelprijswinnaars William Butler Yeats en George Bernard Shaw schreven voor de Britse flamboyante feministe Helen ‘Lalla’ Speyer (1870-1965) respectievelijk een gedicht en een toneelstuk. Ze poseerde voor een van de mooiste portretten van Roger Fry, lid van de Bloomsbury Group, waartoe ook Virginia Woolf behoorde. En ze was van 1901 tot 1922 de echtgenote van Emile Vandervelde, de onbetwiste patron van de Belgische Werkliedenpartij. Lalla liet Emile kennismaken met het feministische gedachtegoed, terwijl hij haar inwijdde in de socialistische strijd. Vooral op het gebied van kunst, volksonderwijs, in de campagne tegen de wreedheden van Leopold II en de hulp aan het bezette België, vonden ze elkaar. Emile ‘vergat’ zijn eerste echtgenote in zijn memoires. Studies over hem hebben te vaak de impact van Lalla op zijn politieke en persoonlijke ontwikkeling verwaarloosd. Maar Lalla is meer dan de ‘vrouw van Emile’. Haar eigen verhaal kwam pas vanaf de Eerste Wereldoorlog op gang, toen ze steeds onafhankelijker van haar man ging werken en leven.

Madame Lalla Vandervelde
A very exceptional woman

Martine Vermandere
Amsab-ISG, Gent, 2023, 116 p., ill., soft cover

ISBN: 9789464330199

€15

Hier bestel je ook de franse versie van het boek

Over vegetarisme in België, mondelinge getuigenissen uit de metaalindustrie, de speurtocht naar de betekenis van een gevleugelde vlaggentop uit onze collectie, een tentoonstelling over ons fietserfgoed en het archief van Vzw Aktiegroep Leefmilieu Kempen (VALK).

Naar de zegepraal! Affiche ontworpen door Rik en uitgegeven door de Belgische Werkliedenpartij, ter gelegenheid van de parlementsverkiezingen van 1936.

Formaat: 50 op 84cm, 150gr

Over inburgeren in Vlaanderen, de identitaire evolutie in de geschiedschrijving, Amnesty International in Vlaanderen, de universaliteit van mensenrechten en de verwerking van het archief van vzw JONG.

Deze affiche vat in één woord de essentie van 1 mei: solidariteit. 

Affiche uitgegeven door de Schweizerischer Gewerkschaftsbund, 1 mei 1985. Copyright Simone Torelli, Zürich.

Formaat: 50 op 70cm, 150gr

William Butler Yeats et George Bernard Shaw, tous deux lauréats du prix Nobel, ont écrit l’un, un poème, et l’autre, une pièce de théâtre, pour la flamboyante féministe britannique Helen « Lalla » Speyer (1870-1965). Elle a posé pour l'un des plus beaux portraits de Roger Fry, membre du groupe Bloomsbury, dont faisait également partie Virginia Woolf. Et elle fut l'épouse d'Émile Vandervelde, le patron incontesté du Parti ouvrier belge, de 1901 à 1922. Tandis qu’Émile initiait Lalla à la lutte socialiste, elle lui faisait connaître la pensée féministe. C'est surtout dans les domaines de l'art, de l'éducation populaire, dans les campagnes contre les atrocités de Léopold II et dans l'aide à la Belgique occupée qu'ils se sont trouvés. Émile a « oublié » sa première femme dans ses mémoires. Les études qui lui sont consacrées ont trop souvent négligé l'impact de Lalla sur son évolution politique et personnelle. Mais Lalla est plus que la « femme d'Émile ». Sa propre histoire ne démarre qu’à partir de la Première Guerre mondiale, lorsqu'elle commence à travailler et à vivre de manière de plus en plus indépendante de son mari.

Madame Lalla Vandervelde
A very exceptional woman

Martine Vermandere
Amsab-ISG, Gent, 2023, 116 p., ill., soft cover

ISBN: 9789464330205
Prijs: € 15
Aantal p.: 114

Hier kan je ook de Nederlandse versie bestellen

De vroegste verenigingen van arbeiders presenteerden zich als mutualiteiten om zo de wet-Le Chapelier te omzeilen. Die wet verbood elke organisatie van arbeiders. Zeker voor enige sociale wetgeving tot stand kwam, vervulden de mutualiteiten voor de arbeiders een uiterst belangrijke rol. Samen met de groei van de hele socialistische beweging leidde de centralisatie van kleinere 'kassen' tot een steeds grotere dienstverlening. De opening van de Volkskliniek te Gent in 1928 was daar een sprekend voorbeeld van.

Volkskliniek Bond Moyson. Affiche ontworpen door Haeck en uitgegeven door Bond Moyson, 1928.

formaat: 80 x 54 cm, 150gr

Over de moeilijke relatie tussen de socialist Camille Huysmans en de bankier Paul Timbal tijdens WO II, de coup in Chili in 1973, de eerste passagierstrein in België en de collectie migratie in Amsab-ISG.

In 1958 trok de BSP met premier Achiel Van Acker als boegbeeld naar de verkiezingen. Deze affiche maakte deel uit van de campagne. De figuurtjes op de achtergrond, met hun Oost-Europese of Chinees ogende outfit, zou men kunnen zien als verborgen verleiders achter de rug van de Grote Verleider … Elvis.

Socialistische Opmarsch. Affiche uitgegeven door de Belgische Socialistische Partij, 1 mei 1958.

Formaat: 50cm op 70cm, 150gr

Over de rol van de vrouwenbeweging in de onafhankelijkheidsstrijd in Aden (huidige Jemen), het project Verleden Week door studenten geschiedenis over de Gentse commons, het fenomeen van de strandezeltjes en het co-creatief traject achter de tentoonstelling 'Wij zijn nooit de Turken geweest'.

Het verhaal van Sanatorium De Mick

Ergens diep in de Kempense bossen, in een oase van rust en groen, ligt domein De Mick. Het werd door de Antwerpse socialisten in 1922 uitgekozen als de plek waar zij hun sanatorium zouden bouwen, een ziekenhuis voor tuberculose-patiënten. Rond 1900 was dit een dodelijke ziekte die tot een vijfde van de bevolking in haar greep had. Dokwerkers aan de haven van Antwerpen waren toen nog arme mensen en de tering bracht ravages teweeg in de kleine huisjes waar ze met hun familie samenhokten. De socialistische beweging van Antwerpen stichtte in 1922 de vzw Heropbeuring en zamelde geld in. Het monumentale gebouw van De Mick- of Sana De Mick zoals vele Antwerpenaren het zich herinneren - staat er nog steeds, nu uitgebreid met een aantal moderne voorzieningen voor senioren en mensen met niet-aangeboren hersenaandoeningen. Volg het wondere verhaal van een sanatorium, kliniek en zorgcentrum - een verhaal dat ontroerend is, soms ijzingwekkend, maar altijd hartverwarmend.

Dit boek is ook beschikbaar in digitaal formaat. Download de PDF (4 MB):

images/pdf/mick/2022-09-01-webshop-mick.pdf

Donald Weber, Van sanatorium tot zorgcentrum: Geschiedenis van De Mick, 1922-2022. Amsab-ISG/Heropbeuring, 2022, 68 p.

Over de Belgische Volkshuizen, de belevingen van voormalig mijnwerker Constant Malva, een publicatie over Lalla Vandervelde, het thema migratie in Amsab-ISG en de waardering van hashtags.

Vrouwen der arbeidende klasse. Affiche ontworpen door Rik en uitgegeven door de Belgische Werkliedenpartij, ter gelegenheid van de gemeenteraadsverkiezingen van 1932.

Formaat: 84 x 55 cm, 150gr

Een dagboek bijhouden in oorlogstijd is niet vanzelfsprekend. Zeker niet als de schrijver, een jongeman actief in het verzet, bezwaarlijk de weerstandsactiviteiten die hij ontplooit, kan vermelden. Persoonlijke notities bijhouden in oorlogstijd was ook praktisch niet evident: de bezetting maakte alles schaars en er was de verduistering. Het was voor een volksjongen ongetwijfeld mentaal eveneens een uitdaging om zijn belevenissen op papier te zetten. Hij was namelijk maar tot zijn veertien jaar naar school kunnen gaan. André slaagde er echter wonderwel in om deze notities volstrekt onschuldig te laten klinken. Het is aan de lezer om te achterhalen waar de vele bioscoopbezoeken en zwempartijen naar zouden kunnen verwijzen. Aangezien zowel hij als zijn partner weerstanders waren (hij officieel vanaf 1941), was het verhullen van de ware bezigheden essentieel voor hun overleven onder de Duitse bezetting. Zo ontstond een unieke getuigenis van een bewogen periode, waarin de strijd voor het naakte bestaan samenging met die voor de vrijheid.

André De Smet scheef het dagboek in het Frans in drie gelijnde cahiers met een zwarte kaft. Hij noteerde bijna dagelijks in de periode 1940-1945. Dit uitgegeven manuscript is naar het Nederlands vertaald en bewerkt door zijn dochter en kleindochter. Niet alle oorspronkelijke notities waren leesbaar, zelfs niet met een vergrootglas. Waar mogelijk werd het dagboek aangevuld met informatie uit de ‘Herinneringen’ die André op het einde van zijn leven neerschreef en die samen met het originele dagboek bij Amsab-ISG worden bewaard.

20 jaar in 1940. De oorlog van André

Chantal De Smet (red.)
Amsab-ISG, Gent, 2021, 247 p., ill., soft cover

Over de Belgische achterkamerpolitiek voorafgaand aan het NAVO-Dubbelbesluit, de politieke redevoeringen van August Vermeylen en de 100-jarige geschiedenis van het sanatorium De Mick.

Over de veranderende rol van de apotheker in de jaren 1960, een symposium over de zeer diverse aspecten van de abortuskwestie, en het participatieve project Schafttijd van Amsab-ISG.

Meer dan het levensverhaal van Juan Fernandez (1931-2019) – Spaans kindvluchteling in 1937 en in 1992 afzwaaiend als voorzitter van de Algemene Centrale, de grootste vakbondscentrale van het ABVV – schetst dit essay de gestalte van een vakbondsleider. Het is een zoektocht naar de complexiteit van de vakbond als essentiële pijler van een sociale democratie.

Juan Fernandez. De gestalte van een vakbondsleider

Herman Balthazar (red.)
AMSAB/Algemene Centrale – ABVV/Het Syndicaal Huis Gent vzw, Gent, 2021, 78 p., ill., soft cover

€ 10

Dit is de prijs inclusief verzendkosten. Het boek kan ook afgehaald worden aan het onthaal van Amsab-ISG voor € 5. 

Over de kortstondige socialistische republiek Georgië (1918-1921), de mislukte poging van de socialisten om de Eerste Wereldoorlog af te wenden en het fenomeen van de badcabine aan de Belgische kust.

Het boek, een kanjer van 200 bladzijden, groot formaat, doorloopt de geschiedenis van de krant Vooruit en meteen ook bijna 100 jaar politieke, sociale en culturele actualiteit. Het is rijkelijk geïllustreerd met krantenpagina’s, foto’s en documenten en doorspekt met anekdotes.

Daarbij gaat behalve naar de krant zelf ook veel aandacht naar de bewogen geschiedenis van de socialistische beweging in het Gentse. En niet te vergeten naar de rol van beroemde oud-medewerkers zoals de schrijver Louis Paul Boon, de dichter Richard Minne en schilder-tekenaar Frits Van den Berghe.

De publicatie werd samengesteld naar aanleiding van de gelijknamige tentoonstelling in Amsab-ISG (22 augustus-22 oktober 2021).

Enkele eerste reacties: ‘een prachtig tijdsdocument’, ‘wat een titanenwerk’, ‘een pareltje, dikke proficiat!’

Dagblad Vooruit 1884-1978
Bob Van de Voorde, Jan Van Doorslaer, Herman Balthazar

Amsab-ISG, Gent, 2021, 200 p.

25 €

Over Brusselaar Joseph Milot , socialistisch activist eind 19e - begin 20e eeuw, de Nederlandse historicus Barbara Henkes , Lode Verbraecken, een Belgische brigadist in de Spaanse loopgraven , het digitaliseren van bouwtekeningen en het archief van De Wielewaal-afdeling Gent .
 

De Roos op de Revers

De publicatie is intussen meer dan 30 jaar oud – ze werd uitgegeven in 1990 naar aanleiding van het eeuwfeest van 1 mei. Maar de inhoud is niet gedateerd: een vlot leesbare geschiedenis van de Dag van de Arbeid, in al zijn aspecten.

Geert Van Goethem
AMSAB, Gent, 1990, 109 p.

Over de Belgische solidariteitsbeweging met de Iraanse Revolutie eind jaren 1970, het boeiende levensverhaal van de ‘donkerrode’ Gentenaar Ferdinand Minnaert en de rijke collectie Camille Huysmans in Amsab-ISG.

Literaire kritiek van Richard Minne in ‘Het Geestesleven’ (Vooruit, 1945-1965)

De dichter en journalist Richard Minne (1891-1965) schreef vele jaren voor de cultuurpagina ‘Het Geestesleven’ van de Gentse socialistische krant Vooruit. De teksten bieden een eigengereide en vaak ironische kijk op schrijvers en literaire werken. Dr. Els van Damme presenteert in deze tekst-editie voor het eerst alle bijdragen die tussen 1945 en 1965 zijn verschenen in de rubrieken ‘Panorama van de letteren’, ‘Met het potloodstompje’ en ‘Pro en contra’.

Els van Damme (ed.)
Amsab-ISG/UGent, Gent, 2016, 782 p.

Over hoe de Belgische vluchtelingen tijdens WO II in Spanje in een concentratiekamp terechtkwamen, Turkse vrouwen van de eerste generatie aan het woord, de schat aan informatie in de Belgische prentbriefkaart, en een emotionele ontdekking in de beeldcollectie van Amsab-ISG. 

De blijde intrede van de automobiel in België, 1895-1940 vertelt hoe de automobiel op het einde van de negentiende eeuw opduikt en langzaam maar zeker een plaats verovert in de openbare ruimte en in de levens van de Belgen. Eind 1895 richtten enkele Belgische cyclisten de Automobile Club de Belgique op. Dat was het startschot van het automobieltijdperk in ons land. Tussen 1900 en 1914 steeg het aantal motorvoertuigen van 1000 tot meer dan 13.000 en de confrontaties op de openbare weg namen steeds grimmigere vormen aan. De automobilisten vierden hun snelheidsobsessie bot op onaangepaste wegen, te midden van nog minder aangepaste, traditionele weggebruikers. Dat veroorzaakte ongevallen en een algemene sfeer van angst, verontwaardiging en geweld. Na de Eerste Wereldoorlog brak de automobiel door en werden motorvoertuigen het dominante transportmiddel op de weg. De Belgische regering achtte motorisering goed voor de economie en de algemene welvaart, en vond dat die dus steun verdiende. Maar de uitdagingen veranderden snel: de verkeersongevallen namen toe en werden een algemeen maatschappelijk probleem. Vanaf het einde van de jaren 1920 werden de wegen aangepast aan de normen van het gemotoriseerde verkeer en voorzien van nieuwe verkeerstoestellen en verkeersborden. Veiligheid was daarbij echter nauwelijks een bekommernis, efficiëntie gold als de meetwaarde van een succesvol verkeersbeleid. De blijde intrede van de automobiel in België, 1895-1940 vertelt een breed en vaak anekdotisch verhaal over West-Vlaamse stoomwagens aan het Chinese hof, de doodscultuur van automobilisten en eenrichtingsverkeer voor voetgangers in Brussel. Dit werk is gebaseerd op origineel onderzoek en beschrijft voor het eerst de vroegste geschiedenis van de automobilisering van de Belgische samenleving. De bezwaren en vaak verhitte debatten van de tijdgenoten over autovrije wegen, al dan niet ingebouwde snelheidsremmers, openbare ondergrondse parkeergarages ..., klinken daarbij vaak verrassend actueel. 

Donald Weber
De blijde intrede van de automobiel in België, 1895-1940
Gent: Academia Press/Amsab-ISG, 2010, 294 p., ill., soft cover

125 jaar socialistische partij

Een nieuwe visie op de geschiedenis van de socialistische partij. En een kritische analyse van het recente verleden van deze partij. Dat zijn de ingrediënten van dit boek. Vlot geschreven en ruim geïllustreerd is het een boeiende tocht door 125 jaar sociale en politieke geschiedenis.

Geert Van Goethem & Walter Pauli
Amsab-ISG/Tijdsbeeld & PièceMontee, 2010, 160 p., ill., softcover

Over Jules Ruhl, de ‘apostel van de Belgische dierenbeschermingsbeweging’, de ervaringen van twee masterstudenten met een project mondelinge geschiedenis rond mannelijk en transgender sekswerk in Antwerpen, de klassentegenstellingen op de stoomschepen van Antwerpen naar Amerika eind 19e eeuw, en enkele belangrijke aanwinsten van het Fonds Suzan Daniel.

Over de rol van de Internationale van Oorlogstegenstanders in de Vlaamse vredesbeweging, de ontwikkeling van het Vlaams protest tegen genetisch gemodificeerde organismen, een vlammend essay van Gramsci, het archief van het Ecuador-centrum Esmeraldas, gouaches ter promotie van stichtende jeugdliteratuur …

Perspectieven voor de vakbond in beweging

Een boek dat werd uitgegeven naar aanleiding van de honderdste verjaardag van de Algemene Centrale. De verschillende bijdragen zetten ertoe aan mee te denken over de toekomst van de vakbeweging. Ze bieden perspectieven en reiken soms concrete pistes aan. De auteurs ervan komen uit de academische wereld en uit de vakbeweging.

Carl Devos, Kurt Vandaele, Jean Faniet, Corinne Gobin (red.)
Algemene Centrale/ASP Publishers/Amsab-ISG, Brussel/Gent, 2009, 318 p., softcover

De Belgische ziekenfondsen tijdens de Tweede Wereldoorlog

Door de inval van het Duitse leger op 10 mei 1940 werd de werking van de Belgische ziekenfondsen grondig ontwricht. Niet zonder enige moeite slaagden de meeste er toch in tijdens de oorlog hun dienstverlening verder te zetten. Er stond echter veel meer op het spel: het militaire bestuur wilde een gelijkschakeling van de ziekteverzekering met het Duitse model, en kon daarbij rekenen op de medewerking van een aantal verantwoordelijken uit Belgische kringen. Anderen boden echter verzet. Dit boek is een kroniek van de strijd om de Belgische ziekteverzekering die door de verschillende betrokkenen gevoerd werd en verhaalt hoe dit in december 1944 tot nieuwe impulsen en een nieuwe wending leidt.

Karel Van Acker
Amsab-ISG, Gent, 2010, 176 p., ill., softcover

Over de politieke inmenging van Union Minière in de Congolese onafhankelijkheid, de seksuele revolutie als plooibaar historisch concept, 'goede' en 'slechte' geschiedschrijvers over Belgisch-Congo, de collectie Wilchar in Amsab-ISG en over boeken. 

Over de Olympische Spelen in Antwerpen in 1920, de ontstaansperikelen van de Verenigde Naties in 1945, de klokkenluiders die de rauwe realiteit van de Belgische koloniale politiek naar buiten brachten, de ‘beeldenstorm’ op het Belgische koloniaal erfgoed, Leopold II en de kust, hoe oude digitale dragers terug leesbaar maken, en archieven als geheugen van de samenleving.

Artsen en mutualiteiten tijdens het interbellum: het Antwerpse voorbeeld

Om onze huidige ziekteverzekering en haar problemen te begrijpen, is het belangrijk te weten wat eraan voorafging. Een cruciale periode voor de twee hoofdrolspelers in het verhaal, namelijk de artsen en de mutualiteiten, was het interbellum. De evolutie in de organisatie van beide groepen en de onderlinge conflicten in die periode werden sterk beïnvloed door de vaak woelige politieke context waarin de eerste wetgeving over de ziekteverzekering tot stand kwam. Ook de nooit eerder beschreven pogingen van de activisten om tijdens de Eerste Wereldoorlog een eigen ziekteverzekeringssysteem op te richten in Vlaanderen, komen in dit boek aan bod.

Karel Van Ackter i.s.m. Jo Deferme en Luc Vandeweyer
Amsab-ISG, Gent, 2005, 224 p., ill., soft cover

Over de burgerbeweging van het 'Herstel van de Historische Herinnering' in Spanje, de geheime contacten tussen Belgische socialisten en de Veiligheid van de Staat in Londen, een nieuw Sociaal Pact, cholera en corona, de betekenis van August Vermeylen vandaag, de archieven van het Medisch Huis Merelbeke en van Arthur De Decker, de foto's van Walter De Mulder, websites als nieuwe bron voor de geschiedenis van morgen ...

100 jaar Federatie van Socialistische Mutualiteiten van Brabant

Op het einde van de negentiende eeuw riep de socialistische arbeidersbeweging een aantal organisaties in het leven waarmee ze haar invloed bij de arbeidersklasse kon vestigen en uitbouwen: de ziekenbond, de coöperatie, de vakbond en in, 1885, de Belgische Werkliedenpartij. (BWP). De niet-aflatende strijd van de socialisten mondde uit in een hele reeks initiatieven die de levensomstandigheden van de werkende klasse moesten verbeteren en beschermen. Zo kwamen de eerste wetten op de ziekenfondsen tot stand, die in 1909 zouden leiden tot de oprichting van wat de Federatie van Socialistische Mutualiteiten van Brabant (FSMB) zou worden. Dat aanvankelijk bescheiden initiatief was bedoeld om zieke leden materiële hulp aan te bieden op basis van het grondbeginsel van de mutualiteit: de solidariteit. Dit boek beschrijft hoe dat essentiële principe van de solidariteit honderd jaar na het ontstaan van de FSMB nog steeds de basis is van de uitbouw en het behoud van een degelijke gezondheidszorg.

Hendrik Ollivoer & Luc Peiren
Amsab-ISG/Tijdsbeeld & PièceMontee/FSMB, Gent/Brussel, 2009, 112 p., ill., softcover

Over Frans Masereel als inspirator van de eerste graphic novelists, de Märzfeier  op het Friedhof der Märzgefallenen in Berlijn als volksprotest in een context van oorlog en revolutie, de fotocollectie van Variétés in Amsab-ISG, de staking van de bedienden van de Antwerpse Grand Bazar in 1936 …

Jeune étudiant à l’Universitié libre de Bruxelles Jo Boute adhéra au communisme. Engagement politique qui ne devint jamais excessif. Sa pensée scientifique de l’esprit du libre examen l’en ont empêché. Malgré l’atmosphère de guerre froide qui régnait à l’époque et qui traitait d’hérétique tout se qui venait de l’Union Soviétique, il n’hésita pas à y chercher de nouvelles idées afin d’innover sa pratique de le gynécologie. Avec le docteur Willy Peers, il fut le premier en Belgique à introduire la pratique de l’accouchement sans douleur. Son engagement social se traduisit en une recherche permanente de nouvelles techniques. Une préoccupation continuelle pour la santé de le mère et de son enfant sera un souci permanent de son action thérapeutique. C’est dans cette même optique qu’il est devenu un partisan de la libéralisation des moyens de contraception et de la dépénalisation de l’avortement. Deux espaces où il a joué un rôle de pionnier, souvent dans les coulisses, parfois dans l’ombre de Peers.

Rik Hemmerijckx
Amsab-IHS, Gand, 2004, 92 p., ill, soft cover

Version néerlandaise: Jo Boute. Een leven in dienst van de vrouw

Als jonge student geneeskunde aan de Université libre de Bruxelles raakte Jo Boute in de ban van het communisme, maar hij is nooit een hardliner communist geworden. Daarvoor was hij te veel een wetenschapper, behept met de geest van het vrij onderzoek. De koude oorlogssfeer die alles wat vanuit de  Sovjet-Unie kwam verketterde, zal er hem nochtans niet van weerhouden om precies in de Sovjet-Unie de aanzet te vinden tot een aantal innovaties in de gynaecologie. Samen met dr. Willy Peers was hij in België een van de eersten om de praktijk van pijnloos bevallen te introduceren. Zijn sociaal engagement en zijn voortdirend zoeken naar innovaties, zijn permamnente zorg voor het welzijn van moederen kind, zullen in de verdere dokterscarrière van Jo Boute centraal blijven staan. Het was in die optiek dat hij ook een voorstanders werd van de liberalisering van abortus. Twee strijdpunten waarbij hij dikwijls achter de schermen, en soms in de schaduw van Peers, een voortrekkersrol heeft gespeeld.

Rik Hemmerijckx
Amsab-ISG, Gent, 2004, 92 p., ill, soft cover

Ook verkrijgbaar in het Frans: Jo Boute. Une vie au service de la femme

Le Syndicat des Employés, Techniciens et Cadres (SETCa) a plus de 125 ans d’histoire, que cet ouvrage décrit de la fondation du premier syndicat d’employés socialiste en 1891 à Bruxelles au développement d’un syndicalisme employé socialiste moderne, en passant par la période suivant la Première Guerre mondiale – pendant laquelle les autorités estimaient que les employés n’avaient pas besoin de protection sociale. Avec la croissance et la féminisation du secteur des services, le SETCa a évolué en un syndicat intersectoriel présent dans tous les secteurs privés. Il est novateur, comme l’a prouvé l’accord fondamental avec la Centrale Générale portant sur le principe d’une centrale par secteur et ce, pour 47 commissions paritaires. Il est également ouvert à la collaboration avec d’autres syndicats, au sein ou en dehors de la FGTB. Enfin, l’une des particularités du SETCa est qu’il s’agit d’un syndicat majoritairement féminin.
Pour reconstruire l’évolution passionnante du SETCa, les auteurs se sont plongés dans les archives anciennes et récentes, ont rassemblé des faits, des chiffres et des comptes rendus. Des emballeurs, demoiselles de magasin et commis d’autrefois jusqu’aux employés aux profils variés des petites et grandes entreprises et institutions, c’est l’histoire d’une même lutte en faveur de tous, quelle que soit leur place sur l’échelle sociale.
Ce livre leur est dédié.

Version néerlandaise: 125 jaar BBTK

Camille Baillargeon & Luc Peiren
Amsab-IHS/SETCa/IHOES/Tijdsbeeld & Pièce Montée, Gand/Bruxelles/Seraing, 319 p., ill., softcover

De Bond der Bedienden, Technici en Kaderleden (BBTK) heeft een geschiedenis van meer dan 125 jaar. Die staat beschreven in dit boek, van de oprichting van de eerste socialistische bediendevakbond in 1891 in Brussel over de periode na de Eerste Wereldoorlog – toen de overheid meende dat bedienden geen sociale bescherming behoefden – tot de uitbouw van een modern socialistisch bediendesyndicalisme. Met de groei en de vervrouwelijking van de dienstensector ontwikkelde de BBTK zich tot een intersectorale vakbond die aanwezig is in alle mogelijke privésectoren. Hij is innoverend, wat blijkt uit het belangrijke akkoord met de Algemene Centrale over het principe van één centrale per sector, en dit voor 47 paritaire comités. Hij staat ook open voor samenwerking met andere vakbonden, binnen en buiten het ABVV. Een van de bijzonderheden van de BBTK ten slotte is dat het om een vakbond gaat met overwegend vrouwelijke leden.
Om de boeiende evolutie van de BBTK te reconstrueren, doken de auteurs in oude en recente archieven, verzamelden ze feiten, cijfers en verslagen. Van de inpakkers, winkeljuffrouwen en klerken van weleer tot bedienden met diverse profielen in de kleine en grote bedrijven en instellingen, het is de geschiedenis van éénzelfde strijd ten gunste van iedereen, wat ook hun plaats op de sociale ladder is.
Aan hen is dit boek opgedragen.

Er bestaat ook een Franse versie: 125 ans SETCA

Camille Baillargeon & Luc Peiren
Amsab-ISG/BBTK/IHOES/Tijdsbeeld & Pièce Montée, Gent/Brussel/Seraing, 319 p., ill., softcover

De textielnijverheid was en is een voor België uiterst belangrijke industriële sector, niet het minst vanwege de vele duizenden mensen die er hun dagelijks brood verdienden en verdienen. In dit werk worden die werkgevers en werknemers en hun respectievelijke organisaties onder de loep genomen. Wie waren die textielpatroons eigenlijk? Wanneer en waarom organiseerden zij zich? Hoe evolueerde de arbeid van de textielarbeider? Waarom ontstonden er verschillende textielarbeidersorganisaties?
Veel aandacht gaat ook naar de verhouding tussen de arbeiders en patroons. Die relatie veranderde grondig in de loop van de industriële ontwikkeling van ons land. Over de lange periode van 1800 tot 1975 wordt nagegaan hoe die relaties evolueerden op ondernemings-, sectoraal en interprofessioneel gebied.
Aan de hand van getuigenissen, literaire, syndicale en patronale bronnen wordt een beeld geschetst van de mechanismen die leidden tot sociale verworvenheden zoals arbeidsduurverkorting, betaald verlof, betaalde feestdagen of de afschaffing van de kinderarbeid. Naast de traditionele elementen – stakingen, collectieve arbeidsovereenkomsten, paritaire comités of ondernemingsraden – worden ook arbeidseretekens, bedrijfsvieringen, gebouwen en infrastructuur, arbeidsdruk, hygiënische voorzieningen enz. in de beschouwing betrokken, zodat een nieuwe, brede kijk op de sociale en arbeidsgeschiedenis van België ontstaat.

Bart De Wilde
Ludion/AMSAB/Profortex, Gent/Brussel, 1997, 403 p., ill., hardcover

100 jaar Algemene Centrale ABVV. 200 jaar syndicale geschiedenis

In 1909 verenigden verschillende socialistische vakbonden van bouwarbeiders zich in de Centrale Vereeniging van Bouwwerkers, de allereerste socialistische vakbondscentrale van ons land. In de loop der jaren sloten arbeidersbonden uit tal van andere sectoren aan bij de krachtenbundeling die we vandaag kennen als de Algemene Centrale. Maar de kiemen van haar bestaan gaan terug tot de Franse Revolutie, toen de eerste arbeiders zich ondanks de heersende wetten verenigden om zich los te wrikken van het juk van het kapitaal en de desastreuze gevolgen van de industriële revolutie. Het zijn de haarkappers en sigarenmakers, de marmerbewerkers, steenkappers, steenbakkers en kasseileggers, de arbeiders uit de petrochemie en de petroleumnijverheid, de houtbewerkers, glasblazers en mijnwerkers, het schoonmaakpersoneel, de grafische arbeiders en de schilders, de arbeiders uit de leer- en vellennijverheid of – meer recent – de uitzendkrachten of zij die voor dienstencheques of in de beschutte werkplaatsen werken, die samen de Algemene Centrale groot hebben gemaakt.
Over hen gaat dit boek, over hun strijd en hun overwinningen, over hun acties en verwezenlijkingen, hun slagvaardigheid en solidariteit.

Luc Peiren
Amsab-ISG/Algemene Centrale/Tijdsbeeld & Pièce Montée, Gent/Brussel, 2008, 191 p., ill., softcover

Vanop de eerste rij 
Van multicultuur naar superdiversiteit: dertig jaar samenleven door de ogen van VOEM

De Vereniging voor Ontwikkeling en Emancipatie van Moslims (VOEM) bestaat 30 jaar (1989-2019). Voor die gelegenheid vroeg VOEM aan historica Tina De Gendt om samen met Amsab-ISG een boek te schrijven. Een boek over de belevenissen van de pioniers en vrijwilligers in het decor van belangrijke gebeurtenissen en trends die de wereld in de voorbije decennia kleurden en veranderden. En zo is VOEM de eerste zelforganisatie in Vlaanderen die haar eigen geschiedenis laat schrijven. 
Van bij de oprichting in 1989 tot de dag van vandaag is het nooit rustig geweest rond de thema’s migratie, integratie en islam. Met dit verhaal krijgt de lezer een unieke inkijk in de superdiverse wereld van moslims en haar inzet voor een harmonieus, pluralistisch en inclusief Vlaanderen. 

Tina De Gendt m.m.v. Piet Creve
Amsab-ISG/VOEM., Gent, 2019, 170 p.,  ill., soft cover 

Des loups de mer couverts de tatouages, de solides dockers, des armoires à glace derrière leur volant: le cliché qui voudrait que l’industrie du transport ne soit qu’une affaire de costauds est désormais dépassé. Leur vie n’en reste pas moins une suite de moments forts, de tâches harassantes, toujours dangereuses et rarement bien payées. Pourtant, au cours de ces cent dernières années, peu de choses ont changé autant et aussi rapidement que le monde du transport: les bateaux, les ports, les routes, les voitures … Et les travailleurs ont été contraints de s’adapter. Les photos les plus anciennes sont particulièrement marquantes: de pauvres hères tirant un bateau depuis le chemin de halage, une femme de batelier au gouvernail avec son enfant à ses côtés au bout d’une corde, des dockers ployant sous des sacs de céréales de septante kilos ou davantage. Le contraste avec les clichés d’aujourd’hui est énorme.
Cet ouvrage relate d’une façon très visuelle la vie de ces travailleurs, de leurs épouses, de leurs enfants et de leurs amis au sein du monde du transport qui s’est radicalement transformé entre 1913 et 2013.

Version néerlandaise: Leven en werken in de Belgische transportindustrie, 1913-2013

Donald Weber
UBOT/Amsab-IHS/Tijdsbeeld & Pièce Montée, Anvers/Gand, 2013, 239 p., ill., softcover

Histoire du syndicat socialiste

Avec un taux de 68%, la Belgique se situe parmi les pays les plus syndicales. La FGTB rassemble aujourd’hui plus d’un million et demi de membres. Au cours du siècle écoulé, elle s’est imposée comme un partenaire incontournable de la concertation socio-économique. Son histoire tout comme son rôle sociale restent toutefois peu connus. Le présent ouvrage vise à combler cette lacune en abordant les différentes facettes du syndicalisme socialiste en Belgique.
Une première partie chronologique retrace la préhistoire du mouvement, sa constitution sous forme d’une Commission syndicale en 1898 ainsi que son évolution jusqu’à nos jours. Une seconde partie aborde sous un angle thématique le rôle de la FGTB dans la société, notamment en matière de concertation sociale. Première synthèse consacrée à l’histoire de la FGTB, cet ouvrage illustré de nombreux documents inédits est destiné tant aux membres du syndicat qu’aux amateurs d’histoire sociale

Er bestaat ook een Nederlandse versie: Een eeuw solidariteit

Luc Peiren & Jean-Jacques Missiaen
FGTB/Ludion/AMSAB/IEV, Bruxelles/Gand, 1997, 212 p., ill., softcover

Geheime pers tijdens de Tweede Wereldoorlog

In tegenstelling tot de geschiedenis van de collaboratie is het historisch onderzoek naar het verzet in Vlaanderen nog grotendeels onontgonnen terrein. De geheime pers vormt vandaag een bijzonder belangrijke bron voor de studie van het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het boek bevat algemene bijdragen over het hoe en waarom van de sluikpers, de omstandigheden waarin zij werd gemaakt en de makers; in een tweede deel wordt de specifieke situatie in het Antwerpse belicht.

Met bijdragen van Bert Boeckx, Bruno De Wever, Gert De Prins, Jan Laplasse, Fabrice Maerten, Ann Renard, Lieven Saerens, Karolien Steen, Roel Vande Winkel en Martine Vermandere

Amsab-ISG, Gent, 2004, 173 p., ill., softcover 

Romain 100 (1915-1994)

Romain Deconinck (1915-1994) was lange tijd hét icoon van het Gentse volkstheater. Vertrekkend van een aantal mondelinge getuigenissen schetst Björn Rzoska een boeiend portret van deze acteur, theatermaker en auteur, die vele mensen decennialang begeesterde.
Jaak Van Schoor zoekt naar de plaats van Deconinck in het theaterlandschap in Vlaanderen en geeft een zeer volledig overzicht van zijn hele theateroeuvre.
De rol van Romain Deconinck in de film- en televisiewereld waar hij, in vergelijking met zijn theateractiviteit, op het eerste gezicht slechts wat ‘ronddwaalde’, maar waardoor hij in België en Nederland grote bekendheid verwierf, wordt belicht door Roel Vande Winkel.
Johan Taeldeman besteedt in zijn bijdrage aandacht aan het belang van Romain Deconinck voor het in stand houden van het Gentse dialect en zijn impact op de evolutie ervan.
Na de dood van Romain Deconinck werd de afgelopen 20 jaar de fakkel overgenomen door een jongere generatie. Karel Van Keymeulen, journalist en kenner van het Gentse cultuurleven, beschrijft aan de hand van een reeks interviews hoe dat in zijn werk ging, en hoe er werd omgegaan met de rijke, maar tegelijk lastige erfenis van Romains repertoire.

Björn Rzoska, Jaak Van Schoor, Roel Vande Winkel, Johan Taeldeman, Karel Van Keymeulen
Uitgeverij Snoeck/Amsab-ISG, Gent, 2005, 167 pp., ill., soft cover

De lotgevallen van een intellektueel in de arbeidersbeweging

Een genuanceerde biografie van een historisch personage dat in de socialistische beweging lange tijd tot een icoon werd verheven, en vandaag nog steeds een zeker charisma heeft.
Geschreven door wat prof Herman Balthazar in zijn voorwoord ‘de meesterhand’ van de auteur noemt.

Guy Vanschoenbeek
AMSAB, Gent, 1988, 86 p., ill., softcover

Ruwe zeebonken, stoere dokwerkers, geharde truckers: het cliché wil dat werken in de transportindustrie enkel voor de ‘zware mannen’ is weggelegd. Hun levens zijn voer voor sterke verhalen, altijd gevaarlijk en zelden goed betaald. Toch veranderde de afgelopen 100 jaar niets zo snel en zo zichtbaar als het transport: de schepen, de havens, de wegen, de auto’s. En de werkmens, die paste zich aan. Vroege foto’s tarten alle verbeelding: een arm gezin trekt een boot vanop een jaagpad langs de kanalen, een schippersvrouw houdt haar kind aan boord aan de leiband, in de haven sleuren mannen met graanzakken van 70 kilo of meer. Het contrast met de foto’s van nu is immens. Dit boek vertelt op een bijzonder beeldende wijze het levensverhaal van de arbeiders, hun vrouw, kinderen en vrienden, in de spectaculair snel veranderende wereld van het transport, van 1913 tot 2013.

Donald Weber
BTB/Amsab-ISG/Tijdsbeeld & Pièce Montée, Antwerpen/Gent:, 2013, 239 p., ill., soft cover

Er is ook een Franstalige versie: Vivre et travailler dans l’industrie du transport en Belgique, 1913-2013

Tien vluchtelingenkinderen uit de Spaanse Burgeroorlog vertellen

‘Ik kende die madam niet die me na de Burgeroorlog vanuit Spanje was komen opzoeken. Mijn moeder. Ik wilde naar mijn mama, zoals ik mijn pleegmoeder altijd ben blijven noemen.’ Dat zegt Carlos Pascual Madorran. Hij was vier toen hij naar België kwam en is hier gebleven.
Tijdens de Spaanse burgeroorlog werden 32.000 kinderen naar het buitenland geëvacueerd. Daarvan kwamen er vijfduizend in België terecht. Kleuters en lagereschoolkinderen. Ze woonden bij pleeggezinnen in Gent, Mechelen, Brussel en Luik. Hoe is het hen later vergaan? Welke impact had de oorlog? De oorlogskinderen, ninõs de la guerra, vertellen.

Hilde Pauwels
Uitgeverij EPO vzw, 2007, 73 p., ill, softcover

Herinneringen aan een Gentse jeugd (1930-1958)

Mijn Waarheid is het verhaal van Denise De Weerdt vanaf haar kleuterjaren in de jaren 1930 tot het einde van de jaren 1950. Denise komt uit het Gentse, socialistische arbeidersmilieu en wordt opgevoed in de volkse Bloemekenswijk door een oudere zuster van haar moeder die een snoepwinkeltje heeft. Bij het uitbreken van WO II moet ze verhuizen naar het café van haar ouders. Een van de stamgasten werpt zich op als haar mentor en dringt erop aan dat ze naar het meisjeslyceum gaat. Na de oorlog schrijft Denise zich in aan de universiteit. Ze kiest voor geschiedenis, want ze wil het leven en de strijd van de arbeidersklasse onderzoeken. Daar ontmoet ze haar toekomstige echtgenoot. De twee jonge mensen kunnen niet méér van elkaar verschillen: hij is de zoon van een uitgeweken Wit-Russische edelman, protestant, een progressief dichter met burgerlijke opvattingen over de rol van de echtgenote. Thuis slaat het ongeluk toe, vader is zwaar alcoholistisch, moeder overlijdt in de maand dat Denise haar laatste examen heeft afgelegd …
Het boek brengt in een vlotte, dikwijls humoristische stijl een gedocumenteerd stuk geschiedenis van het leven en de omgeving van een Gents volksmeisje dat het uiteindelijk zal maken.

Denise De Weerdt
Amsab-ISG, Gent, 2007, 190 p., ill., softcover

De geschiedenis van de Vlaamse metaalindustrie

Dit boek kent twee verhaallijnen. Eerst wordt aandacht besteed aan de evolutie van de Vlaamse metaalnijverheid in pakweg de voorbije 250 jaar, daarna wordt nagegaan hoe de (socialistische) metaalbewerkers zich al die tijd organiseerden om hun belangen te verdedigen. Dat was geen eenvoudige klus. De Vlaamse metaalindustrie en het socialistische metaalbewerkerssyndicalisme in Vlaanderen werden immers lang gedomineerd door de Waalse staalindustrie en het net minder vurige syndicalisme van de staalarbeiders onder de staalgrens. Zo ontstond het monolitisch beeld van een Belgische metaalnijverheid gedomineerd door de staalindustrie en de machineproductie, en een Belgisch metaalbewerkerssyndicalisme gekleurd door Waals voluntarisme.

Het onderzoek naar de Vlaamse metaalindustrie en het socialistische metaalbewerkerssyndicalisme boven de taalgrens laat evenwel een heel ander beeld zien. Hoewel ook de Vlaamse metaalindustrie zijn wortels had in de vooral Gentse machinebouw (textielnijverheid), groeide de sector snel uit tot een diverse zeer nijverheidstak met een belangrijke elektrotechnische nijverheid (Bell, ATEA, Philips, Barco ...), non-ferro-industrie (Nyrstar ...), automobielconstructie (General Motors, Ford, Chrysler, Renault, Volvo maar ook Peugeot, Mercedes, Triumph, Saab, Bogward enz.) en uiteindelijk ook een eigen staalindustrie (Sidmar, Aperam ...). Die diversiteit maakt dat de socialistische metaalbond ABVV-Metaal vandaag nog altijd de belangen behartigt van een brede groep metaalarbeiders in Vlaanderen. En hoewel ook het Vlaams metaalbewerkerssyndicalisme sedert de economische crisis van 1974 veeleer in het defensief werd gedrongen, is het geen lijdzame vakbeweging. Integendeel, IJzersterk wijst uit dat de Vlaamse metaalbewerkers net zo goed revolutionaire oprispingen kenden als hun collega’s in het zuiden van het land. Al ging de voorkeur toch steevast uit naar het overleg. De tegenstellingen tussen Vlaams en Waals syndicalisme tout court waren misschien nog wel het sterkste aanwezig in de oude federale Centrale der Metaalbewerkers van België. Het is dan ook niet zo verwonderlijk dat de Vlaamse en Waals/Brusselse metaalbewerkers gaandeweg hun eigen weg zochten. Sinds 2006 is ABVV-Metaal een autonome Vlaamse metaalbewerkersbond binnen het ABVV. 

Luc Peiren
ABVV-Metaal/Amsab-ISG, Brussel/Gent, 2018, 353 pp., ill., hardcover

Joodse revolutionairen in België 1925-1940

Na de Eerste Wereldoorlog vluchtten duizenden Joden voor het antisemitisme en de ellende uit Oost- en Centraal-Europa naar België. Onder hen waren er zowel nationalisten – die voor een Joodse staat in Palestina ijverden – als revolutionairen, die onder de indruk waren van de Oktoberrevolutie van 1917. De auteur volgt de Joodse communistische migranten vanaf de jaren 1920. Hij praatte met leiders en militanten en kwam zo tot een soort mentaliteitsgeschiedenis. Hieruit blijkt dat de oude wereld van het ‘Asjkenazische’Jodendom – gestoeld op religie, familie en traditie – nooit veraf was ondanks de revolutionaire ideeën. Sterker: vanuit een behoudsgezinde reflex werd gezocht naar aansluiting bij de utopische wereld van het autoritaire communisme. Die ideologie was voor hen een conservatieve dam tegen de sociale en culturele desintegratie, veroorzaakt door de kapitalistische industriële vooruitgang.

Rudi Van Doorslaer
Hadewijch/AMSAB, Antwerpen/Gent, 1996, 253 p., ill., softcover

Een halve eeuw migratie en integratie

Er zijn ongeveer 15 miljoen Grieken. Bijna de helft woont en leeft buiten de grenzen van Griekenland. De Griekse gemeenschap in België telt 25.000 mensen. Op de vlucht voor de grote armoede en de politieke onstabiliteit zijn ze in de jaren 1950 en 1960 als ‘gastarbeiders’ naar hier gekomen. Ze gingen onder meer aan de slag in de Limburgse kolenmijnen. Vandaag zijn ze goed geïntegreerd, mét kinderen en kleinkinderen. Drie generaties met elk een eigen verhaal over de spanning tussen de Griekse roots en het Belg zijn.
Maria Dermitzaki heeft een speciale manier om die verhalen te vertellen. Ze gebruikt twee werkinstrumenten: het oog en de pen. Met foto’s en teksten giet ze immaterieel erfgoed en orale overlevering in één poëtische mix.

Maria Dermitzaki
Uitgeverij EPO vzw, Antwerpen, 2010, 271 p., ill., soft cover

Rebel tussen droom en daad (1923-1995)

De Belgische econoom Ernest Mandel (1923-1995) was een ondogmatisch marxistisch denker en een radicaal politicus. Internationaal oefende hij een grote invloed uit op de generatie van '68. Zijn geschriften verschenen in meer dan veertig talen. Naast zijn politiek-theoretische werk schreef hij onder meer Uitgelezen moorden, een studie over de misdaadroman. Hij genoot internationale erkenning als auteur en geleerde en werd gevreesd door regeringen en hun geheime diensten in Oost en West.
Jan Willem Stutje kreeg als eerste toegang tot Mandels archief. Hij heeft een schat aan informatie opgedolven en met vele hoofdrolspelers gesproken. Hij ontdekte bijzondere, soms onthutsende feiten. Zo biedt deze biografie een opwindende kijk in de werkplaats van Mandel, wiens ontmoetingen met filosofen als Sartre, Ernst Bloch en Lucien Goldmann, en met geleerden als Roman Rosdolsky en Perry Anderson op de voet worden gevolgd. We zien Mandel ook op de barricaden. In het vaak spannende relaas komen medestrijders als Rudi Dutschke, Tariq Ali en Alain Krivine volop tot leven. Verrassend is de aandacht voor de tragiek in Mandels bestaan. De auteur is erin geslaagd tot de meer intieme sferen daarvan door te dringen.
Het boek schetst in een zoektocht naar de samenhang tussen het openbare en het privéleven een volledig en diepgaand beeld van Ernest Mandel.

Jan Willem Stutje
Houtekiet/Amsab-ISG, Antwerpen/Gent, 2007, 475 p., ill., hardcover

100 jaar ABVV Horval

In 1908 werd de Landelijke Federatie der Voedingsarbeiders opgericht door de Federatie van de Chocoladebewerkers en de Suikerbakkers aan de ene kant en de Nationale Federatie van de Bakkersgasten aan de andere kant. In 1930 sloot het horecapersoneel zich aan bij deze twee vakfederaties. In de drie boeiende hoofdstukken van dit boek spelen vooreerst de chocoladebewerkers en de suikerbakkers, vervolgens de bakkers, en tot slot het horecapersoneel de hoofdrol. De auteur bestudeert hun leefwereld en hun situatie op de werkvloer om na te gaan waarom zij vakbonden in het leven riepen, om vervolgens hun vakorganisaties onder de loep te nemen. Niemand van deze mensen zou echter een baan gehad hebben indien er geen vraag was naar het product dat ze vervaardigden of naar de diensten die ze leverden. Chocolade en brood, cafés, restaurants en hotels krijgen bijgevolg een belangrijke rol in het verhaal van deze arbeiders, omdat ze elk vorm gaven aan de geschiedenis en de totstandkoming van de Voedingscentrale en – daardoor ook – aan de ontwikkeling van de Belgische vakbeweging.

Annelies Tollet
Amsab-ISG/Horval/Tijdsbeeld & Pièce Montée, Brussel/Gent, 2008, 208 p., ill., softcover

Er is ook een Franstalige versie: Ensemble à table

Les 100 ans de la FGTB Horval

En 1908, la Fédération nationale des Boulangers et la Fédératrion des Confiseurs-Chocolatiers décident de créer conjointement la Féderation nationale des Ouvriers de l’Industrie alimentaire. En 1930, le personnel horeca rejoindra ces deux fédérations profesionnelles.
Trois chapitres palpitants de cet ouvrage donnent le premier rôle aux chocolatiers et aux sucriers, puis aux boulangers et enfin au personnel horeca. L’auteur étudie leur cadre de vie et leur lieu de travail pour mieux comprendre pourquoi ils firent naître des syndicats, avant d’analyser l’histoire et la structure de leurs organisations professionnelles. Aucun de ces travailleurs n’aurait cependant trouvé un emploi s’il n’y avait pas eu de demande pour les produits qu’ils fabriquaient ou les services qu’ils prestaient. Le chocolat et le pain, les cafés, les restaurants et les hôtels jouent dès lors un rôle central dans l’histoire de ces travailleurs qui, tous ensemble, ont contribué à donner forme à la Centrale de l’Alimentation et, de ce fait aussi, à l’évolution du mouvement syndical en Belgique.

Version néerlandaise: Samen aan tafel.

Annelies Tollet
Amsab-IHS/Horval/Tijdsbeeld & Pièce Montée, Gand/Bruxelles, 2008, 48 p., ill., soft cover

Geschiedenis van de grafische vakbeweging in België voor 1975

Het boek behandelt de geschiedenis van de grafische vakbeweging in de voorbije twee eeuwen. De auteur maakt komaf met de vele vooroordelen waarmee de grafische vakbeweging in het verleden moest afrekenen en hangt een eerlijk beeld op van de grafici, hun syndicaten en hun bijdrage aan het ontstaan en de uitbouw van de Belgische vakbeweging. Deze publicatie is een herwerkte versie van zijn doctoraat.

Luc Peiren
VUBPRESS/Amsab-ISG, Brussel/Gent, 2006, 431 p., softcover

Een romantische revolutionair

Weinig politici hebben in Nederland en België zo tot de verbeelding gesproken als Ferdinand Domela Nieuwenhuis. Arbeiders zagen in hem een verlosser, een held die afstand deed van de hoge kringen waartoe hij behoorde. Overal waar hij sprak, zaten de zalen vol. Hij was oprichter van het blad Recht voor Allen, en de Sociaal Democratische Bond groeide onder zijn leiding uit tot een landelijke partij. Zijn boeken en brochures werden in vele talen vertaald. De elite spaarde hem niet. Domela zat gevangen wegens majesteitsschennis, en België en Duitsland verboden hem de toegang. Internationale geheime diensten maakten jacht op hem.
Jan Willem Stutje staat uitvoerig stil bij Domela’s charisma. Hij presenteert hem als een internationaal coryfee zonder wie het socialisme en anarchisme een minder utopisch aanzien hadden gekregen. Domela ging uit van de emanciperende kracht van kennis en onderwijs. Maar hij was ook een romantisch revolutionair die gedreven werd door de behoefte aan het herstel van eenheid en gemeenschap. Medestrijders en rivalen als Multatuli, Pieter Jelles Toelstra, Wilhelm Liebknecht, Cesar De Paepe en Edward Anseele komen in dit boek volop tot leven. Ook de tragiek van Domela’s privéleven blijft niet onbesproken: de man verloor drie echtgenotes en vijf kinderen.
 

Jan Willem Stutje
Houtekiet/Amsab-ISG/Atlas Contact, Antwerpen/Gent/Amsterdam, 2012, 551 p., ill., hardcover

Geschiedenis van de socialistische vakbeweging

België is een van de landen met de hoogste syndicalisatiegraad ter wereld. Zes op elke tien werknemers zijn bij een vakbond aangesloten (werkzoekenden en gepensioneerden meegeteld). Met zijn anderhalf miljoen leden heeft het Algemeen Belgisch Vakverbond dan ook een buitengewoon grote impact op het maatschappelijke en sociaal-economische gebeuren in ons land. In dit boek wordt dieper ingegaan op de geschiedenis en de huidige maatschappelijke rol van de vakbond.
Het eerste, chronologisch opgevatte deel behandelt de totstandkoming van een eengemaakte socialistische vakbond in 1897, en schetst zijn evolutie tot vandaag. In het tweede, thematische deel wordt de betekenis van het ABVV in de hedendaagse samenleving vanuit historisch oogpunt gereconstrueerd, en wordt met name de nadruk gelegd op de rol van de socialistische vakbond in het sociaal overleg met onder meer aandacht voor zijn invloed op de sociale zekerheid. Dit werk is de eerste globale studie over de geschiedenis van de socialistische vakbond. Het verscheen naar aanleiding van de honderdste verjaardag van het ABVV.

Er bestaat ook een Franse versie: Un siècle de solidarité

Luc Peiren & Jean-Jacques Missiaen
ABVV/Ludion/AMSAB/IEV, Brussel/Gent, 1997, 212 p., ill., softcover

Bouwstenen voor een culturele arbeidersgeschiedenis (1800-1940)

‘Heeft er een arbeiderscultuur bestaan?’ Negen auteurs geven vanuit hun eigen invalshoek antwoord op deze vraag. Zo komen ze tot een aantal ‘bouwstenen’ voor de reconstructie van de arbeiderscultuur.
Naast theoretische beschouwingen over arbeiderscultuur bevat het boek bijdragen over de arbeidersbeweging als organisator van culturele en ontspannende activiteiten. Een scala aan mogelijkheden stond de arbeiders ter beschikking. Sportverenigingen, filmclubs, muziek- en toneelverenigingen, het koorleven of de studie aan de Arbeidershogeschool ..., ze komen rijkelijk aan bod. Met bijdragen van Jan Art, Jan De Maeyer, Bert De Munck, Maarten De Gendt, Bart De Nil, Roel Devriendt, Tanguy Eeckhout, Marc Jacobs, Hans Mortelmans, Roland Renson

Jan Art, Bart De Nil, Marc Jacobs (red.)
Amsab-ISG/Provincie O.-Vl., Gent, 2005, 304 pp., ill., hard cover

Arbeidsverhoudingen in de haven van Antwerpen 1880-1972

Een flexibele arbeidsorganisatie vormt een van de speerpunten die havenbedrijven en havenbesturen naar voor schuiven om hun performantie aan te tonen. Hoge arbeidsproductiviteit, continue service en geschoold personeel moeten grote rederijen overtuigen om de eigen mainport aan te lopen. Een performante arbeidsorganisatie is bijgevolg een essentieel en vitaal onderdeel van het concurrentievermogen van een haven. In Antwerpen vormt het paritair overleg tussen werkgevers en vakbonden sinds 1919 dé hoeksteen van die arbeidsorganisatie. Ze moet ook garant staan voor een constructieve sfeer en wederzijds respect.
In dit boek reconstrueert Stephan Vanfraechem een eeuw sociaal overleg aan de Antwerpse haven. Het groene vilt van de onderhandelingstafel vormt het decor waarbij aandacht wordt besteed aan de breukmomenten, de motieven van de verschillende spelers en de opeenvolgende fasen van sociale vrede en onrust. Vertrekkend van de eerste vakbonden in 1880 en eindigend met het invoeren van de wet-Major in 1972 overspant het boek zo bijna 100 jaar sociale geschiedenis van de Antwerpse haven.

Stephan Vanfraechem
Academia Press/Amsab-ISG, Gent, 2005, 553 p., softcover

100 jaar Algemene Diamantbewerkersbond van België

Het boek behandelt de geschiedenis van de Algemene Diamantbewerkersbond en hoe die erin slaagde de zeer alle geledingen van diamantarbeiders te verenigen. De diamantindustrie in België had namelijk een heel aparte structuur had en was niet eenvoudig op te delen in arbeiders en patroons. Er waren kooplieden-fabrikanten, eigenaars van werkhuizen, entrepreneurs die arbeiders tewerkstelden maar veelal zelf ook diamantbewerker waren, eigenwerkmakers, loketwerkers, arbeiders met een zeer verschillende opleiding en aanzien, en leerjongens. Daartussen bestonden nog vele varianten
We volgen de evolutie van de ADB tot 1995. En hoe de diamantindustrie in de loop van de jaren 1970-1980 drastisch veranderde van een eerder anachronistische proto-industrie naar een hypermoderne sector.

Martine Vermandere
AMSAB/ABVV-Textiel, Kleding en Diamant, Gent/Antwerpen, 1995, 142 p., ill., hardcover